Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 4  Sayfa: 2424-2452

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.11.2369

KIRSAL KALKINMADA AŞAĞIDAN YUKARIYA KALKINMA MODELİ: SENİRKENT DOKUMACILAR KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ (1931-2000)

ADEM ÖTER

Kırsal alanlar genellikle sosyoekonomik açıdan bir ülkenin en geri kalmış yerleridir. Özellikle ana yol güzergahında yer almayan bölgeler coğrafi konumlarının dezavantajından dolayı daha geç kalkınıp gelişir. Bu yörelerin kalkınmasında kooperatifler etkili bir araçtır. Senirkent halkı planlı kalkınma döneminden önce çok fazla devlet desteği almadan dokumacılar kooperatifi aracılığıyla toplum kalkınmasına yönelik projeler geliştirmiştir. Ortaklarının dokuduğu kumaş ve halılara pazar bulmuş, dokumaların girdilerini ucuza temin etmiştir. Ortaklarının ve yöre halkının eğitim, ekonomik, sağlık ve sosyal yönden gelişmesi için planlı ve örgütlü çalışmalar yürüterek adeta devlet gibi çalışmıştır.

Dokumacılık ağırlıklı olarak kadın emeği ile yapılan bir iştir. Senirkent’te her ne kadar kumaş dokumada ya da halı imalinde erkek emeği kullanılmışsa da ağırlıklı olarak çocukluk, genç kız ve yetişkinlik aşamasında kadınlar dokuma sürecinde daha fazla yer almıştır.

Araştırmanın amacı, Senirkent’te 1931 yılında dokumacılık alanında kurulan ilk örgütlenmeyle birlikte, uygulamaya geçilen “aşağıdan yukarıya kalkınma modeli”nin kırsala olan etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda Senirkent ilçe merkezinde kurulan Dokumacılar Kooperatifinin yöre halkının ekonomik, eğitim, sağlık ve sosyal açıdan kalkınmasına olan etkileri araştırılmıştır.

Çalışmada niteliksel araştırma yöntemi benimsenmiş; katılımcılara kartopu örneklemesiyle ulaşılmıştır. Veriler konuyla ilgili hazırlanan açık uçlu görüşme sorularının bireysel görüşmelerde 11, odak grup görüşmesinde ise 8 kişiye sorulmasından; ilgili literatür ve arşiv belgelerinin taranmasından elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Senirkent, Kırsal Kalkınma, Kolektif Hareketler, M. Kemal Cabıoğlu, Dokumacılar Kooperatifi

BOTTOM-UP DEVELOPMENT MODEL İN RURAL DEVELOPMENT: THE CASE OF SENİRKENT WEAVERS COOPERATİVE (1931-2000)

Rural areas are often the most socioeconomically backward parts of a country. Particularly those areas that are not located on the main road routes tend to develop later due to the disadvantages of their geographical location. Cooperatives are an effective tool for the development of these regions. Before the planned development period, the people of Senirkent developed projects through the weavers' cooperative without receiving much state support. It found a market for the fabrics and carpets woven by its members and provided the inputs of the weavings cheaply. It worked almost like a state by carrying out planned and organized activities for the educational, economic, health and social development of its partners and local people.

Weaving is predominantly a work done with women's labor. In Senirkent, although male labor was used in fabric weaving or carpet production, women were more involved in the weaving process during childhood, adolescence and adulthood.

The aim of the research is to reveal the impact of the "bottom-up development model", which was put into practice with the first organization established in Senirkent in 1931 in the field of weaving, on the rural areas. In this context, the effects of the Weavers Cooperative established in Senirkent district center on the economic, educational, health and social development of the local people were investigated.

Qualitative research method was adopted in the study and the participants were reached by snowball sampling. The data were obtained by asking open-ended interview questions prepared on the subject to 11 people in individual interviews and 8 people in focus group interviews, and by reviewing the relevant literature and archival documents.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Senirkent, Rural Development, Collective Movements, M. Kemal Cabıoglu, Weavers Cooperative