Yıl: 2017  Cilt: 52  Sayı: 1  Sayfa: 1-18

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.17.05.387

AHİLİK KURUMU VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI

ENVER AYDOĞAN, MUHAMMET BURAK DELİBAŞ

Ahi Evran’ın, 1200’lü yılların başında Anadolu’da kurduğu Ahi Teşkilatı ile Anadolu’nun ekonomik, sosyal, kültürel ve dinî hayatına dönüşümler getirdiği görülmüştür. Uluslararası akademik yönetim-organizasyon yazınında önemli bir yer tutan, 1983 yılında Dennis Organ ve arkadaşları tarafından kavramsallaştırılan (Bateman ve Organ, 1983; Smith, Organ ve Near, 1983) “örgütsel vatandaşlık davranışı (ÖVD)” kavramı yaklaşık 800 yıl önce Ahi Evran’ın kurduğu yönetsel yapıda farklı bir biçimi ile görülebilmektedir. “Resmi ödül sistemine doğrudan ya da açıkça konu olmayan, örgütün (teşkilatın) etkin bir biçimde çalışmasına yardımcı olan, gönüllü, bireysel davranışlar(Podsakoff vd., 2000)” şeklinde tanımlanabilen ÖVD’nın Ahilikteki yönetsel uygulamalarda tarihsel izleri sürülecektir. Günümüz yazınında ele alınan örgütsel yaşamda mükemmellik, dürüstlük, olgunluk ve fazilet çerçevesindeki bireysel özellikler (Akgemci ve Özgener, 1998) ile teşkilatın çalışmasındaki gönüllülük esası Türk yönetim yazınında yerini yıllar öncesinde almaktadır.

Bu çalışmanın temel amacı Ahi Evran’ın kurmuş olduğu temeller üzerinde yükselen Ahilik ve Ahilik Kültürü ile örgütsel davranış alanının önemli konularından biri olan örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiyi incelemektir. Üç ana bölümden oluşan çalışmada ilk olarak örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel vatandaşlık davranışının boyutları incelenmiştir. İkinci bölümde Ahilik, Ahi Teşkilatı ve bu teşkilatın esasları ele alınmıştır. Son bölümde ise örgütsel vatandaşlık davranışının Dennis W. Organ tarafından ortaya konulan, genel kabul görmüş beş boyutu ile Ahilik Kültürü’nün esasları arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu ilişki incelenirken de Ahilik, bağlamından koparılmamaya çalışılarak üzerine bina edildiği temel esaslar olan Türk ve İslam Kültürü, Ahilik Kültürü ile birlikte ele alınmıştır. Sonuç olarak ise örgütsel vatandaşlığın her bir boyutu ile Ahilik Kültürünün esaslarının kuramsal olarak ciddi bir paralellik arz ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Ahilik, Ahi Evran, Örgütsel Vatandaşlı Davranışı.

AKHISM ORGANIZATION AND ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR

Ahi Evran, with Akhi Organization which is formed in the early 1200’s, introduced significant transformations into the economical, social, cultural and religious life of Anatolia. It would not be wrong to say that Organizational Citizenship Behavior (OCB) concept, which was developed by Denis Organ and his friends in 1983 (Bateman and Organ, 1983; Smith etc., 1983) and has an important place in the Management-Organization literature, could be seen in the formation of the organizational structure led by Akhi Evran nearly 800 years ago. This paper aims to follow the historical paths of OCB, that can be defines as “voluntary individual behaviors which helps the efficient operation of organization but also is not a subject of official reward system directly or indirectly (Podsakoff vd., 2000)”, in the managerial practices of Akhi Organization. Within the context of main principles of Akhi Organization such as excellence, honesty, maturity, virtue, it could be said that some behaviors attributed to individual by contemporary management literature can also be seen in Turkish management literature years ago.

The main aim of the study is to investigate the relationship between Akhi organization and Akhi Culture based on Akhi Evran’s principle and Organizational Citizenship Behavior. This study consists of three parts. In the first part, organizational citizenship and its dimensions, afterwards Akhism, Akhi organization and its main principles will be discussed. And in the final part, the relationship between main principles of Akhi culture and five well-known dimension of OCB which was put forth by D. Organ will be presented. While such an investigation on the relationship between these two chronologically different conceptual frameworks, it is tried to be handle Akhism within its Turkish and Islamic basis and without breaking to its connection with the context of the era. Consequently, this study identifies significant theoretical parallelism between each dimension of OCB and principles of Akhi Culture.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Akhi, Akhi Evran, Organizational Citizenship Behavior