TÜRKİYE'DE BÜYÜME, KENTLEŞME, SANAYİLEŞME VE ÇEVRESEL BOZULMA ARASINDAKİ BAĞLANTILARIN YENİDEN ARAŞTIRILMASI: EKOLOJİK MODERNLEŞME TEORİSİNDEN YENİ KANITLAR

Özet

İnsanlığın ekonomik yaşayışı ile çevresi arasındaki ilişkiye dair incelemeler ve önermeler sunan iktisat yaklaşımlarından biri olarak ekolojik modernleşme teorisi, serbest piyasa düzeni ile çevresel varlık arasında bir denge kurulabileceği varsayımına dayanmaktadır. Teori, yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklarının kullanımına yönelik teknolojik yenileşmenin, kamu politikalarının, insan davranışının ve kentleşme süreçlerinin çevresel duyarlılığı gözetir biçimde sürdürülmeleri hâlinde çevresel iyileştirmenin mümkün olabileceğini savunmaktadır. Bu çalışmada da 2053 yılı için karbon nötr hedefi açıklayan Türkiye’de ekolojik modernleşme teorisinin geçerli olup olmadığı araştırılmaktadır. 1965-2023 döneminin ele alındığı ve ARDL yaklaşımının benimsendiği analizlerde büyüme, kentleşme ve sanayileşmenin karbon yoğunluğuna etkisi tahmin edilmiştir. Ampirik bulgular, değişkenler arasında uzun dönem ilişkisini doğrulamıştır. Uzun dönem esnekliklerinde ise Çevresel Kuznets Hipotezinin doğrulandığı ve kentleşme ile çevresel bozulma arasında ters U şekilli bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Sanayileşme ile çevresel bozulma arasında ise düz U şekilli bir ilişki ise istatistiksel olarak anlamsızdır. Yenilenebilir enerjilerin etkisi beklendiği gibi çevre koruyucu çıkmıştır. Son dönemlerde karbon yoğunluğunu azaltan Türkiye’de bu eğilimin güçlendirilmesi gerekmektedir. Karbon nötr hedefine ulaşmada fosil yakıtların payının azaltılıp yenilenebilir enerjilere yatırımların arttırılması ve kentlerde sürdürülebilirliğin ön plana alınması önem arz etmektedir.